Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2015

Η τροφή των θεών που αφορά τους ανθρώπους!

Μια από τις παλαιότερες καλλιέργειες στην ιστορία της ανθρωπότητας, είτε για ελαιοπαραγωγή είτε για τα προϊόντα των σπόρων του είναι η καλλιέργεια του σουσαμιού. Αναφορές για την καλλιέργειά του βρίσκουμε στην καταγεγραμμένη ιστορία πολλών αρχαίων πολιτισμών (Κινεζικό, Ασσυριακό, Αιγυπτιακό, Ελληνικό).

Η σπουδαιότητά του γίνεται εύκολα αντιληπτή καθώς είναι τροφή των θεών σε πολλούς πολιτισμούς. Το σουσάμι θεωρούνταν θεραπευτικό και χρησιμοποιούνταν και σε πολλές λατρευτικές τελετές. Στις μέρες μας είναι βασικό συστατικό διαφόρων κουζινών καθώς και ένας από τους κύριους άξονες της ελαιουργίας σε πολλές χώρες με κυριότερες τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Ινδία.
Το σουσάμι ( Seasamum sp.) είναι ένα μονοετές, ποώδες, δικότυλο φυτό που αναπτύσσεται όρθιο και το ύψος του κυμαίνεται μεταξύ 0,6 έως 1,8 μέτρα. Τα φύλλα του είναι λογχοειδή ή παλαμοειδή. Σχηματίζει άνθη στις μασχάλες των φύλλων σε ομάδες (1-5) με χρώμα ελαφρά ρόδινο, λευκό ή λευκοκίτρινο και τα οποία φέρουν 4 στήμονες. Η στεφάνη των ανθέων είναι σωληνωτή αποτελούμενη από 5 πέταλα, ενώ ο κάλυκας αποτελείται από 5 σέπαλα.Ο καρπός του σουσαμιού είναι κάψα με σχήμα ωοειδές ή επιμήκης και περιέχει ένα αριθμό σπόρων. Το χρώμα των σπόρων είναι λευκό, ωχροκίτρινο, καστανό ή μαύρο αναλόγως της ποικιλίας. Το φυτό του σουσαμιού δεν ευδοκιμεί σε βαριά και συνεκτικά εδάφη (αργιλώδη), προτιμά κυρίως τα ελαφρά ιζηματογενή, αμμοπηλώδη εδάφη που διατηρούν ικανοποιητική ποσότητα υγρασίας.
Γενικά είναι ανθεκτικό στην ξηρασία. Το φυτό αυτό απαιτεί κλίμα θερμό για μακρύ χρονικό διάστημα, επειδή για να βλαστήσει ο σπόρος απαιτείται θερμοκρασία γύρω στους 18-20°C ενώ είναι ευαίσθητο στις χαμηλές θερμοκρασίες. Θερμοκρασίες χαμηλότερες από τους 18°C κατά την περίοδο της ανάπτυξης των φυτών, μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις, η δε επικονίαση δεν μπορεί να γίνει σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες από τους 40°C .
Ο βλαστικός του κύκλος ολοκληρώνεται σε 3-4 μήνες. Η καλλιέργεια του σουσαμιού μπορεί να είναι «επίσπορη», δηλαδή στην ίδια χρονιά μπορεί να ακολουθήσει καλλιέργειες όπως είναι τα χειμερινά σιτηρά ή τα όσπρια. Το σουσάμι καλλιεργείται συνήθως σε περιοχές με βροχοπτώσεις που κυμαίνονται από 300- 600mm. Όσον αφορά το υψόμετρο μπορεί να καλλιεργηθεί και σε περιοχές με υψόμετρο έως 1500 μέτρα. Η καλλιέργεια του σουσαμιού αρχίζει με την καλή προετοιμασία του εδάφους, που αφορά το όργωμα του στην κατάλληλη υγρασία, ώστε να έχει καλό μικροτεμαχισμό πριν από την σπορά των σπόρων, επειδή το μέγεθος των σπόρων είναι μικρό. Επίσης κατά την εποχή της σποράς θα πρέπει να έχουν καταστραφεί ολοσχερώς τα ζιζάνια. Η σπορά συνήθως γίνεται από το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαΐου μέχρι τα μέσα Ιουνίου. Πριν από την σπορά των σπόρων γίνεται η απολύμανση τους. Η ποσότητα σπόρου που χρησιμοποιείται είναι 0,8- 1,5 κιλά το στρέμμα. Η σπορά γίνεται σε γραμμές που απέχουν 0,6 μέτρα στις ποικιλίες που είναι υψηλόκορμες και 0,3-0,5 μέτρα για της χαμηλής αναπτύξεως. Επί της γραμμής, οι σπόροι σπέρνονται χύδην σε βάθος 2-3 εκατοστά. Θα πρέπει μετά τη σπορά να γίνεται κυλίνδρισμα, ώστε οι σπόροι να έρθουν σε επαφή με την υγρασία του εδάφους, ώστε να έχουμε καλό φύτρωμα.
Στα πρώτα στάδια της αναπτύξεως των φυτών πρέπει να γίνονται ένα έως δύο σκαλίσματα, επειδή σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει κίνδυνος να καταπνιχθεί η καλλιέργεια από τα αγριόχορτα. Η καταπολέμηση των ζιζανίων μπορεί να γίνει και με ζιζανιοκτόνα. Η λίπανση που απαιτεί δεν είναι μεγάλη. Συνήθως σε αρδευόμενη καλλιέργεια χρησιμοποιείται μία ποσότητα 10 κιλών αζώτου/στρέμμα, 8 κιλών φωσφόρου/στρέμμα και 8 κιλών καλίου/στρέμμα. Απαιτούνται τουλάχιστον δύο αρδεύσεις κατά την διάρκεια του καλοκαιριού με μία ποσότητα νερού που εξαρτάται από το είδος του εδάφους αλλά και από τις κλιματικές συνθήκες που θα επικρατήσουν.
Το σουσάμι μπορεί να ενταχθεί σε ένα σύστημα εναλλαγής των καλλιεργειών (αμειψισπορά) στη θέση που έχουν τα σκαλιστικά φυτά (αραβόσιτος, βαμβάκι) ή σε αμειψισπορά με ένα σιτηρό, όπως είναι το κριθάρι. Το σουσάμι δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σαν καλλιέργεια, ενώ έχει μικρό αριθμό εχθρών και ασθενειών. Η συγκομιδή του γίνεται όταν αλλάξουν χρώμα και γίνουν σκούρες οι μεσαίες κάψες. Η συγκομιδή γίνεται με εκρίζωση των φυτών ή με θεριζοαλωνιστική μηχανή, που χρησιμοποιείται στη συγκομιδή του αραβοσίτου στο οποίο λείπει το εκκοκιστικό εξάρτημα. Οι ελληνικές ποικιλίες έχουν το μειονέκτημα ότι τινάζουν τους σπόρους κατά την μηχανική συγκομιδή. Επειδή υπάρχει κίνδυνος «τινάγματος» των σπόρων, για την αποφυγή των απωλειών, η συγκομιδή πρέπει να γίνεται όταν έχουν αρχίσει να ανοίγουν οι περισσότεροι λοβοί. Το συγκομισθέν προϊόν μεταφέρεται σε αλώνια, όπου αποξηραίνεται και για 15-20 ημέρες και στη συνέχεια τινάζεται, ώστε να απελευθερωθούν οι σπόροι από τις κάψες. Οι αποδόσεις του σε σπόρους κυμαίνονται από 150 -200 κιλά το στρέμμα από το οποίο μπορούν να παραχθούν 65-70 λίτρα ελαίου ανά στρέμμα.
Το σουσάμι σαν τρόφιμο έχει πολλές χρήσεις, ενδεικτικά θα αναφέρω Σησαμέλαιο (η εξαγωγή του ελαίου του σουσαμιού που γίνεται με συμπίεση εν ψυχρώ δίνει ένα έλαιο πικρό, με σταθερή δομή, ελάχιστα αρωματικό, που χρησιμοποιείται άμεσα στη διατροφή. Εφόσον η εξαγωγή του ελαίου γίνει με την εν θερμώ μέθοδο ή με ειδικούς διαλύτες, το έλαιο αυτό χρησιμοποιείται σαν βιομηχανικό έλαιο στην παραγωγή μαργαρίνης, τη σαπωνοποιία, αλλά και στην παραγωγή χρωμάτων), Πίτα σουσαμιού (δηλαδή τα υπολείμματα των σπόρων μετά την εξαγωγή του ελαίου. Χρησιμοποιείται στη διατροφή των αγροτικών ζώων, όπως είναι οι γαλακτοπαραγωγές αγελάδες αλλά και σαν διατροφικό συμπλήρωμα για τη διατροφή των ανθρώπων, αφού υποστούν επεξεργασία),Προϊόντα ζαχαροπλαστικής, καλλυντικές εφαρμογές (κρέμες κ.α.).
Ταχίνι (Τρόφιμο το οποίο συγκαταλέγεται στη λίστα των πιο υγιεινών και θρεπτικών τροφών, με ικανοποιητική θερμιδική απόδοση αλλά ταυτόχρονα με μεγάλη διατροφική αξία) όπως και Φαρμακευτικές χρήσεις. Κατά τη δεκαετία του 1970 στην Ελλάδα έφθασε να καλλιεργείται συνολικά σε έκταση 200.000- 300.000 στρεμμάτων, αλλά τα επόμενα χρόνια μειώθηκαν σταδιακά οι καλλιεργούμενες εκτάσεις.
Ο λόγος ήταν οι επιδοτήσεις που άρχισαν να δίνονται σε ανταγωνιστικές προς το σουσάμι καλλιέργειες από το 1981 από την ΕΟΚ, όπως είναι ο αραβόσιτος, τα ζαχαρότευτλα, αλλά και το γεγονός ότι το σουσάμι δεν εντάχθηκε στην Κοινή Αγροτική Πολιτική στα ελαιούχα φυτά, όπως είναι η σόγια, η ελαιοκράμβη και ο ηλίανθος.
Σήμερα η καλλιέργεια του σουσαμιού αναπτύσσεται στην περιοχή της Νιγρίτας, όπου καλλιεργούνται ντόπιοι πληθυσμοί σουσαμιού.
Η καλλιέργεια του σουσαμιού μπορεί να αναπτυχθεί σήμερα στην χώρα μας σε σημαντικό βαθμό με την εισαγωγή νέων πιστοποιημένων ποικιλιών, που μπορούν να συγκομιστούν με μηχανικά μέσα. Η εφαρμογή της συμβολαιακής γεωργίας, η ανάπτυξη ομάδων παραγωγών και η μεταποίηση του σουσαμιού,θα δώσει επίσης μεγάλη ώθηση στην ανάπτυξη της καλλιέργειας. Με μία μέση παραγωγή 150-200 κιλά το στρέμμα η καλλιέργεια αυτή μπορεί να δώσει ένα ακαθάριστο εισόδημα 300-400 €/στρ. Λόγω των πολλών χρήσεων που έχει, του χαμηλού κόστους παραγωγής, της αυξανόμενης ζήτησης αλλά και της άμεσης απόδοσης (μονοετής καλλιέργεια-μπορεί να καλλιεργηθεί και αντί αγρανάπαυσης και ως επίσπορη) μπορεί να αποτελέσει μια από της βάσεις της αγροτικής ανάκαμψης.
Στέφανος Μάρκου
Γεωπόνος
Msc Integrated Rural Business Management

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου